"Αθλητική" καρδιά και προαθλητικός καρδιολογικός έλεγχος

Από τον Γιάννη Μιχαλάκη, Καρδιολόγος.  
Τα οφέλη της άσκησης για την υγεία είναι πολλαπλά όσον αφορά το καρδιαγγειακό σύστημα. Μεταξύ άλλων συμβάλλει στη μείωση της αρτηριακής πίεσης και των επιπέδων χοληστερόλης, στη ρύθμιση του σακχάρου αίματος, στην πρόληψη της παχυσαρκίας, στον περιορισμό του καπνίσματος καθώς και στην αντιμετώπιση του άγχους και της κατάθλιψης. Ωστόσο, διαφορετικός τύπος άσκησης επιφέρει διαφορετική ανταπόκριση από μέρους της καρδιάς, ενώ όσο αυξάνεται η ένταση και η διάρκεια της άσκησης τόσο αυξάνεται και ο κίνδυνος αιφνίδιου θανάτου. Μάλιστα το  φαινόμενο του αιφνίδιου θανάτου σε αθλητές εγείρει πρακτικά δύο βασικά ερωτήματα. Αρχικά, τι είδους εκτίμηση χρειάζεται πριν ασχοληθούν με τις αθλητικές δραστηριότητες και εν συνεχεία εάν επιτρέπεται η άσκηση (και αν ναι, τι είδους) σε ασθενείς με ιστορικό καρδιαγγειακής νόσου. Οι απαντήσεις είναι περίπλοκες καθώς
και αμφιλεγόμενες και εξαρτώνται κυρίως από την ηλικία (άνω ή κάτω των 35 ετών), την υποκείμενη καρδιακή νόσο και το είδος της αθλητικής δραστηριότητας.
Ο προαθλητικός έλεγχος επομένως έχει σαν πρώτο στόχο την πρόληψη του αιφνίδιου θανάτου στη διάρκεια σωματικής άσκησης. Επιπλέον, όμως, σκοπός του προαθλητικού ελέγχου είναι και η διάγνωση παθολογικών καταστάσεων που δεν αποκλείουν την πλήρη ή με περιορισμούς αθλητική δραστηριότητα, αλλά απαιτούν ειδικές προφυλάξεις και παρακολούθηση.  Κανένας προληπτικός έλεγχος δεν είναι σε θέση να προλάβει όλα τα περιστατικά αιφνιδίου θανάτου των νέων αθλητών. Είναι αξιοσημείωτο δε, το γεγονός ότι ένα σημαντικό ποσοστό (20%) των αιφνιδίων θανάτων είναι αγνώστου αιτιολογίας και φαίνεται να οφείλεται σε υποκλινικές μορφές μυοκαρδιοπαθειών και καναλοπαθειών.

Η ανίχνευση των καρδιακών νοσημάτων σε αθλητές απαιτεί την εφαρμογή συγκεκριμένου πρωτοκόλλου διαλογής στο οποίο προεξάρχοντα ρόλο έχουν το
 α) ιστορικό, β) η κλινική εξέταση και γ) το ηλεκτροκαρδιογράφημα.

Α. Ιστορικό

Το ατομικό ιστορικό θεωρείται θετικό όταν ο αθλητής αναφέρει συμπτώματα θωρακικού άλγους ή δυσφορίας κατά την άσκηση, λιποθυμικό/συγκοπτικό επεισόδιο, αίσθημα παλμών, δύσπνοια και εύκολη κόπωση (μη συμβατή με το επίπεδο της σωματικής προσπάθειας), λήψη αναβολικών, «συμπληρωμάτων» αγνώστου συστάσεως ή απαγορευμένων ουσιών. Το οικογενειακό ιστορικό θεωρείται θετικό, όταν κάποιο μέλος της οικογένειας έχει εμφανίσει καρδιακό επεισόδιο ή αιφνίδιο θάνατο σε νεαρή ηλικία (<55 έτη άνδρας ή < 65 έτη γυναίκα), ή αν υπάρχει ιστορικό μυοκαρδιοπάθειας, στεφανιαίας νόσου.

Β. Εξέταση

Η φυσική εξέταση είναι λεπτομερής και περιλαμβάνει όλα τα συστήματα. Συγκεκριμένα πραγματοποιείται ακρόαση της καρδιάς σε ύπτια και όρθια θέση και μέτρηση της αρτηριακής πίεσης σε καθιστή θέση. Θετικά ευρήματα περιλαμβάνουν ασθενείς με μη ψηλαφητές σφύξεις των μηριαίων αρτηριών, παθολογικά φυσήματα και τόνοι από την ακρόαση της καρδιάς, αρρυθμίες και υπέρταση (>140/90 mmHg σε περισσότερες από μια μετρήσεις).

Γ. Ηλεκτροκαρδιογράφημα

Το ηλεκτροκαρδιογράφημα ηρεμίας αποτελεί μια απλή μέθοδο, η οποία συμβάλλει στον εντοπισμό ασυμπτωματικών αθλητών που χρήζουν ελέγχου.
Προσοχή χρειάζεται στη διαφορική διάγνωση μεταξύ «φυσιολογικών» ευρημάτων από την καρδιά, που οφείλονται σε ανατομικές και λειτουργικές προσαρμογές του κυκλοφορικού συστήματος, από την άσκηση και παθολογικών ευρημάτων που οφείλονται σε καρδιακά νοσήματα.
Σε περιπτώσεις που από τον βασικό καρδιολογικό έλεγχο διαπιστωθούν «παθολογικά» ευρήματα, οι αθλητές θα πρέπει να υποβάλλονται σε περαιτέρω εξετάσεις, που κατά περίπτωση περιλαμβάνουν: υπερηχογραφικό έλεγχο, δοκιμασία κόπωσης, 24ωρη συνεχή καταγραφή του καρδιακού ρυθμού ή της αρτηριακής πίεσης και σπανιότερα μαγνητική τομογραφία καρδιάς.
1.    Ο ρόλος του υπερηχοκαρδιογραφήματος
Το  υπερηχοκαρδιογράφημα συμβάλλει σημαντικά στις μέρες μας στον προαθλητικό έλεγχο σε άτομα κάθε ηλικίας. Δίνοντας ακριβείς πληροφορίες για την ανατομία και τη δομή της καρδιάς,. Φθάνοντας όμως στην υπερβολή, το υπερηχογράφημα θεωρείται από πολλούς αθλούμενους, γυμναστές, γονείς, εκπαιδευτικούς αλλά και γιατρούς συνώνυμο της καρδιολογικής εξέτασης στην εκτίμηση της ικανότητας για άθληση. Από την άλλη μεριά πρέπει να τονισθεί ότι η ύπαρξη ενός καρδιακού «φυσήματος» στην παιδική και εφηβική ηλικία είναι ένα ιδιαίτερα συχνό και στη συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων αθώο εύρημα.

2.    Ο ρόλος της δοκιμασίας κόπωσης

Χρησιμοποιείται συχνότερα για την ανίχνευση της στεφανιαίας νόσου αλλά μπορεί επίσης να είναι χρήσιμη για την αξιολόγηση της συμπεριφοράς  της αρτηριακής πίεσης , την εκτίμηση  αρρυθμιών στο ηλεκτροκαρδιογράφημα ηρεμίας, όπως επίσης και  για την αξιολόγηση συμπτωμάτων που εμφανίζονται κατά τη διάρκεια της αθλητικής δραστηριότητας (δύσπνοια, πόνος στο στήθος, λιποθυμικό επεισόδιο).Η δοκιμασία κόπωσης είναι ιδιαίτερα χρήσιμη σε όλους τους άντρες ηλικίας μεγαλύτερης των 35 ετών που γυμνάζονται και υποχρεωτική όταν υπάρχουν παράγοντες κινδύνου στεφανιαίας νόσου.

Η Αμερικανική Καρδιολογική Εταιρεία το 2015 ανα-
κοίνωσε τις κατευθυντήριες οδηγίες για τη διαχεί
ριση αθλητών με καρδιαγγειακά νοσήματα. Κατη-
γοριοποίησε δε τα είδη της άθλησης βάσει στατικής
και δυναμικής συνιστώσας. Για τους αθλητές με παθολογικά ευρήματα κατά τον γενόμενο έλεγχο, ενδείκνυται η συμμετοχή τους μόνο σε αθλή-
ματα χαμηλής στατικής και δυναμικής όπως είναι  η σκοποβολή, το γκολφ, το πινγκ πονγκ κ.α

Τι είναι η "αθλητική καρδιά"

Η καρδιά του αθλητή υφίσταται λειτουργικές και μορφολογικές μεταβολές, οι οποίες οφείλονται στην προσπάθεια προσαρμογής στην έντονη άσκηση. Οι μεταβολές αυτές είναι ανάλογες του τύπου, της έντασης και της διάρκειας της άσκησης.

Στην ισοτονική (δυναμική) άσκηση, όπως στους αγώνες δρόμου μακρών αποστάσεων, οι κύριες μεταβολές είναι εκείνες της χρόνιας υπερφόρτισης όγκου, δηλαδή η αύξηση της  διαμέτρου των καρδιακών κοιλοτήτων, με ανάλογη αύξηση του πάχους των καρδιακών τοιχωμάτων, με αποτέλεσμα η σχέση μάζας προς όγκο να παραμένει αμετάβλητη.

Στην ισομετρική (στατική) άσκηση, όπως στην άρση βαρών, προέχουν οι συνέπειες της χρόνιας υπερφόρτισης πίεσης, δηλαδή η αύξηση του πάχους των τοιχωμάτων, χωρίς όμως αύξηση της  διαμέτρου, με αποτέλεσμα η σχέση μάζας προς όγκο να αυξάνει.
 Σε ορισμένες όμως ακραίες περιπτώσεις είναι δυνατό να υπάρξει αλληλοεπικάλυψη των εκδηλώσεων της αθλητικής καρδιάς με χαρακτηριστικά συγκεκριμένων καρδιακών παθήσεων. Οι αλλαγές της καρδιακής ανατομίας στην αθλητική καρδιά υποχωρούν με τη διακοπή της άσκησης ή στο 20% περίπου αυτών των αθλητών παραμένει ένας βαθμός υπερτροφίας.

Οι νέοι, αλλά και άνθρωποι κάθε ηλικίας, αθλούνται σήμερα περισσότερο και εντονότερα από κάθε άλλη εποχή, ενώ προβλέπεται μεγαλύτερη συμμετοχή τα επόμενα χρόνια. Ο αιφνίδιος θάνατος στην άθληση είναι ένα σπάνιο αλλά ιδιαίτερα τραγικό γεγονός. Στόχος του καρδιολογικού ελέγχου των αθλητών δεν είναι ο αποκλεισμός τους από την άσκηση, αλλά η σωστή συμβουλευτική ως προς το είδος και τους χαρακτήρες της άσκησης, ώστε να είναι όσο το δυνατόν πιο ακίνδυνη και ωφέλιμη για τους ίδιους αλλά και για να αποφευχθούν τυχόν επιπλοκές απότοκοι ακραίων δραστηριοτήτων.

Γιάννης Μιχαλάκης
Καρδιολόγος
Τηλ.  6942532343
E-mail: giannis_mgr@yahoo.com


<55 65="">

*******************************************************************************